St. Maarten:
fruitschaal nr. 24 en fruitbordjes nr. 12 (1948)
koffiekop en schotel 12, (1948)
kandelaar nr. 33 (1953),
Han Knaap,
foto courtesy Stedelijk Museum Den Bosch.
ontbijtbordjes (1951),
melkbekers (1951),
boterpot (1951),
eierdopjes (1952),
Han Knaap,
1951
geïnspireerd door oud Chinees porselein
De kwaliteit van de scherf is voor Knaap heel belangrijk. Hij varieert net zo lang met de samenstelling totdat het materiaal voldoende sterk is en niet poreus. Bijzonder talent legt Knaap aan de dag voor de keuze en samenstelling van zijn glazuren. Zijn inspiratie voor de kleuren vindt hij in het oude Chinese porselein: ivoorwit, roze, rood, zacht geel, lichtgrijs en celadon. Knaap ontwerpt uiteenlopend serviesgoed en een serie vazen en alles is in alle kleuren leverbaar.
fruitschaal 24, (1952/'53)
mokkapotje D (1948),
melkkan met deksel (1948),
theepot B (1948),
suikerpotje zonder deksel (1948),
roomschaaltje (1949),
theemelkkannetje
(1948)
mokkastel, (1948)
mokkakopjes C,
mokkapotje D,
suikerpot zonder deksel,
Han Knaap
exact hetzelfde
Het werken met porselein brengt een onverwacht nadeel met zich mee. Vindt iedereen het bij aardewerk aantrekkelijk als de objecten iets van elkaar afwijken omdat het ieder object uniek maakt, bij porselein wordt juist uniformiteit op prijs gesteld. Alles moet er exact hetzelfde uitzien. Treft de winkelier twee kopjes van ongelijke hoogte aan dan krijgt de keramist ze zonder pardon terug. Han Knaap:
Bij porselein moet alles gelikt en precies zijn.
(uit Het Vrije Volk van 4-12-58).
Was tot nu toe alles met de hand gedraaid, dat blijkt na de introductie van porselein niet langer vol te houden. Om uniforme producten te kunnen leveren gaat de pottenbakkerij in 1950 over op het gietproces. Er wordt een mallenmaker ingehuurd en Knaap leert zijn manschappen gieten.
Uiteindelijk zet Knaap zijn zinnen op het maken van porselein. Waar vele fabrieken faalden lukt het hem daadwerkelijk de vele moeilijkheden van dit materiaal te overwinnen. Porselein wordt bijvoorbeeld tijdens het bakproces veel zachter dan aardewerk en vervormt dan ook snel. Bovendien krimpt het materiaal in de oven aanzienlijk meer dan aardewerk. Knaap krijgt het voor elkaar en weet – zelfs terwijl alles met de hand wordt gedraaid - een sterke en dunne porseleinen scherf te bereiken. Het St. Maarten Porselein is geboren.
Voor u mevrouw
Rond 1949 verhuist Han Knaap naar Rhenen. Gelijktijdig verandert hij de organisatievorm van St. Maarten Porselein in een zogenaamde commanditaire vennootschap. Voor de rubriek ‘Voor u mevrouw’ in het Handelsblad reist een redacteur langs verscheidene keramiekproducenten. Na een bezoek in Edam staat de auteur rond 9 mei 1952 bij Han Knaap voor de deur. Het artikel dat daaruit voortkomt begint met een indruk van de nieuwe woning annex bedrijfspand:
[...] ditmaal voert onze weg naar Rhenen, waar wij een modern wit huis zullen aantreffen dat gedeeltelijk tot pottenbakkerij is ingericht. Dit bedrijf is veel kleiner opgezet, maar dat is begrijpelijk, want de pottenbakker Han Knaap maakt porselein en porselein wordt – zoals dat altijd het geval is geweest, vervaardigd voor een beperkte markt. Porselein is immers veel kostbaarder!
Nieuwe mogelijkheden
Rond 1947 verhuist Knaap zijn atelier naar zijn woonhuis, waar hij een oven bouwt die hem nieuwe mogelijkheden biedt. Opnieuw begint Knaap te experimenteren. Hij selecteert andere grondstoffen en stookt de oven een flink stuk hoger. Zijn onderzoek resulteert in steeds betere resultaten: eerst hardsteen en vervolgens het niet poreuze gres, een halfporselein dat dankzij de bestanddelen ijzer en titaan bij verschillende stooktemperaturen verschillende kleurresultaten geeft.
Han Knaap en St. Maarten Porcelein
pagina 2